Caethwasiaeth, Caethwasanaeth a Llafur Gorfodol Dan Orfod

Beth yw Caethwasiaeth, Caethwasanaeth a Llafur Gorfodol Dan Orfod?

Diffinnir caethwasiaeth fodern fel recriwtio, symud, llochesu neu dderbyn plant, merched neu ddynion drwy ddefnyddio grym, gorfodaeth, cam-drin gwendid, dichell neu gyfrwng arall at ddibenion camfanteisio.

Gall ffurfiau modern ar gaethwasiaeth gynnwys caethwasanaeth oherwydd dyledion, lle bydd person yn cael ei orfodi i weithio yn rhad ac am ddim er mwyn talu dyled, caethwasiaeth plant, priodas dan orfod, caethwasanaeth domestig a llafur dan orfod.

Mae ffigurau’n awgrymu y gallai nifer dioddefwyr caethwasiaeth fod rhwng 10,000 a 30,000 yn y DU. Credir bod oddeutu 3,000 o blant yn gweithio ar ffermydd canabis ac mewn bariau ewinedd (Newyddion y BBC). Dywedir wrth nifer o ddioddefwyr y bydd eu teuluoedd yn cael eu hanafu os byddant yn gadael.

Gan amlaf, nid yw caethwasiaeth fodern yn amlwg yn gyhoeddus. Mae’n digwydd mewn cartrefi ac ar ffermydd preifat. Gwelwyd enghreifftiau o gaethwasiaeth, caethwasanaeth a llafur gorfodol dan orfod. Mewn un enghraifft o hyn cafodd teulu eu carcharu am lafur dan orfod yng Nghaerdydd, gan fod dyn wedi ei orfodi i weithio i’r teulu am fwy nag 20 mlynedd drwy wneud gwaith adeiladu a gosod ffyrdd, a bu’n byw mewn sied yn yr ardd heb wres na dŵr rhedeg am ran o’r cyfnod hwnnw. Mewn enghraifft arall cafodd dyn ei garcharu am gadw ei wraig dan amodau caethwasanaeth domestig – cafodd y wraig ei harteithio, ei gorfodi i wneud yr holl waith tŷ ac nid oedd yn cael gadael ei chartref.

Mae caethwasiaeth fodern yn digwydd yn y gymuned, felly mae’n bwysig adnabod yr arwyddion a allai ddangos bod rhywun yn dioddef trosedd o’r math hwn. Nid yw’r arwyddion bob amser yn amlwg, ond gallent gynnwys:

• Edrych yn flêr, heb gael digon o faeth neu wedi cael anaf
• Ymddwyn yn orbryderus, yn ofnus neu’n methu â gwneud cyswllt llygaid
• Oriau hir, gwisgo dillad anaddas neu bod â’r offer anghywir ar gyfer y gwaith
• Byw mewn tai gorlawn, heb eu cadw na’u cynnal yn dda neu eu ffenestri’n cael eu glanhau bob amser
• Ymddwyn fel petaent yn cael eu cyfarwyddo gan rywun arall, yn cael eu casglu/gollwng ar yr un pryd ac yn yr un man bob dydd neu nid oes ganddynt fynediad at arian neu ddull adnabod.

Gall dioddefwyr caethwasiaeth fod yn unrhyw un, o unrhyw oedran, ethnigrwydd a chenedligrwydd. Serch hynny, fel arfer mae’n fwy amlwg ymhlith y bobl fwyaf bregus neu o fewn grwpiau ac unigolion lleiafrifol neu rai sy’n cael eu heithrio’n gymdeithasol. Ystyrir tlodi fel un nodwedd sy’n arwain at gaethwasiaeth, caethwasanaeth a llafur dan orfod, pan fydd pobl sy’n byw mewn tlodi yn gorfod benthyca arian ac yna’n cael eu gorfodi i weithio er mwyn talu’r ddyled, a cholli rheolaeth dros eu hamodau gwaith a’r ddyled.

 “Mae llafur dan orfod neu lafur gorfodol i gyd yn waith neu’n wasanaeth sy’n cael ei fynnu gan berson sydd dan fygythiad cosb a phan nad yw’r person dan sylw wedi cynnig ei hun yn wirfoddol.” (Confensiwn Llafur Dan Orfod y Sefydliad Llafur Rhyngwladol (rhif 29), 1930)

Llafur gorfodol dan orfod, a elwir hefyd yn Gamfanteisio ar Weithwyr, yw gwaith neu wasanaeth sy’n cael ei fynnu gan unrhyw berson dan fygythiad cosb a phan nad yw’r person dan sylw wedi cynnig ei hun yn wirfoddol. Caiff ei weld yn aml yn y DU mewn sectorau sy’n nodweddiadol yn defnyddio gweithwyr heb lawer o sgiliau, neu rai sy’n derbyn cyflogau isel ac ymhlith gweithwyr hyblyg, dros dro. 

Nid yw statws mewnfudo na’r hawl i weithio’n berthnasol yng nghyd-destun troseddau Llafur Dan Orfod. Mae rhai sectorau’n ymwneud yn fwy rheolaidd â llafur dan orfod sef amaethyddiaeth, prosesu a phecynnu bwyd, adeiladu, storfeydd a logisteg, lletygarwch a glanhau a gweithgynhyrchu (slafdai). I leihau lefelau Camfanteisio ar Weithwyr, mae’r Awdurdod Meistri Gangiau a Cham-drin Gweithwyr yn cynnal cynllun trwydded ar gyfer y rhai sy’n ymwneud â’r gadwyn gyflenwi cynnyrch ffres. 

Caethwasanaeth domestig yw llafur dan orfod lle bydd disgwyl i’r dioddefwr fel arfer weithio o amgylch cartref y person bob dydd a bod ar alwad 24 awr y dydd. Gall y dioddefwr fod yn gymar/partner, aelod o’r teulu neu rywun heb gysylltiad teuluol.